Spis treści
Kradzież w Kodeksie karnym
Zgodnie z art. 278 § 1 k.k. kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Tej samej karze podlega, kto bez zgody osoby uprawnionej uzyskuje cudzy program komputerowy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (art. 278 § 2 k.k.). Natomiast przepis art. 278 § 3 k.k. przewiduje, że w wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Co istotne, jeżeli kradzież popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego (art. 278 § 4 k.k.). Powyższe przepisy stosuje się odpowiednio do kradzieży energii lub karty uprawniającej do podjęcia pieniędzy z automatu bankowego (art. 278 § 5 k.k.).
Kiedy przestępstwo jest jednocześnie deliktem
Czyn stanowiący podstawę postępowania karnego, czyli przestępstwo w rozumieniu art. 1 k.k., stanowi jednocześnie delikt (czyn niedozwolony) w rozumieniu prawa cywilnego, w wyniku którego pokrzywdzony doznał szkody majątkowej lub niemajątkowej. Zgodne zaś z art. 415 k.c., kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Przepis ten (oraz pozostałe z tytułu VI Kodeksu cywilnego) stanowią podstawę merytorycznych rozstrzygnięć w zakresie odpowiedzialności cywilnej sprawcy czynu.
Roszczenie o charakterze majątkowym
Artykuł 62 k.p.k. wprowadza wymaganie, aby powództwo cywilne dotyczyło roszczeń majątkowych i aby dochodzone roszczenia wynikały bezpośrednio z popełnienia przestępstwa. Wymaganie, aby roszczenie miało charakter majątkowy, nie oznacza, że szkoda musi mieć charakter majątkowy. Może mieć ona bowiem również charakter niemajątkowy, np. może dotyczyć naruszenia dóbr osobistych, a roszczenie w formie zadośćuczynienia przybierze wymiar majątkowy (pieniężny).
Bezpośrednie wynikanie roszczenia odszkodowawczego z popełnienia przestępstwa wymaga wykazania, że występuje między nimi związek przyczynowy, o którym mowa w art. 361 § 1 k.c. Przepis ten konstytuuje adekwatny związek przyczynowy, stanowiąc, że zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wyniknęła. Oznacza to, że sprawca czynu odpowiada za skutki, które są normalnym (zwykłym) następstwem jego działania lub zaniechania (powstrzymania się od działania, do którego był zobowiązany). Związek przyczynowy rozstrzyga o tym, czy sprawca czynu odpowiada za szkodę, ale jednocześnie wyznacza granice jego odpowiedzialności. Zgodnie z art. 361 § 2 k.c. odszkodowanie należy się tylko w granicach adekwatnego związku przyczynowego i naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany (pokrzywdzony według Kodeksu postępowania karnego) poniósł – damnum emergens, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono – lucrum cessans.
Skontaktuj się
Powództwo cywilne w procesie karnym (powództwo adhezyjne)
Kodeks postępowania karnego nie definiuje pojęcia powództwa adhezyjnego. Artykuł 62 k.p.k. stanowi, że pokrzywdzony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wytoczyć przeciw oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa. Nie ulega jednak wątpliwości, że powództwo cywilne jest pojęciem prawa cywilnego, uregulowanym przede wszystkim w Kodeksie postępowania cywilnego. Powództwo cywilne to żądanie określone w pozwie, stanowiące przedmiot rozpoznania sądu cywilnego. W procesie karnym wskazana cecha akcji pokrzywdzonego zachowuje swoją aktualność, przy czym tok postępowania jest regulowany przez przepisy Kodeksu postępowania karnego.
Jak wynika z powołanego przepisu, Kodeks postępowania karnego reguluje przedmiotowe i podmiotowe granice powództwa, a ponadto ustala zasady jego przyjmowania do rozpoznania, a także normuje jego rozpoznanie i orzekanie.
Zastosowanie przepisów k.p.c.
Zgodnie z art. 70 k.p.k. zasadą jest postępowanie według Kodeksu postępowania karnego, a tylko w kwestiach nieunormowanych przez ten Kodeks odpowiednie zastosowanie mają przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. W tym wypadku określenie „odpowiednio” ma rzeczywisty wymiar i wymaga prawidłowej oceny przepisów cywilnych, procesowych i ich zgodności i możliwości dostosowania do procedury karnej. Przykładowo, w postępowaniu karnym nie będzie możliwe wydanie wyroku wstępnego, nadanie wyrokowi w części orzeczenia o powództwie cywilnym rygoru natychmiastowej wykonalności albo zaskarżanie wyroku w trybie cywilnym. Będą natomiast miały zastosowanie przepisy odnoszące się do informowania stron o ich uprawnieniach lub czynnościach procesowych dokonanych przez inne strony, przepisy odnoszące się co do formy czynności procesowych, np. wymagania formalne pozwu, albo co do skutków wniesienia powództwa (np. zawiśnięcie sporu). O ile postępowanie w procesie adhezyjnym toczy się – co do zasady – według karnych przepisów procesowych, o tyle podstawę materialnoprawną dochodzonych roszczeń stanowi cywilne prawo materialne, czyli Kodeks cywilny lub ustawy szczególne.
Ustawowe ograniczenie powództwa adhezyjnego do roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z przestępstwa wyklucza dochodzenie roszczeń regresowych o ustalenie prawa lub o ukształtowanie stosunku prawnego.
