Testament audiowizualny - na czym ma polegać? Planowane zmiany

W dobie postępu technologicznego oraz cyfryzacji wielu dziedzin życia prawo spadkowe staje w obliczu rewolucji, której celem jest dostosowanie przepisów do współczesnych realiów. Planowana nowelizacja Kodeksu cywilnego zakłada wprowadzenie nowej formy testamentu – testamentu ustnego audiowizualnego. Jest to odpowiedź na rosnące potrzeby społeczne, wynikające z dynamicznego rozwoju technologii oraz zmieniających się warunków życia.

Testament ustny audiowizualny – warunki. Na czym ma polegać?

Obecnie polskie prawo spadkowe przewiduje kilka form testamentów, w tym pisemny testament własnoręczny, notarialny czy też ustny, który może być sporządzony w obecności świadków w sytuacjach nadzwyczajnych, takich jak obawa rychłej śmierci. Nowa propozycja ustawodawcy wprowadza testament audiowizualny, który miałby stanowić szczególną formę testamentu ustnego, eliminując jednocześnie konieczność obecności świadków. Takie rozwiązanie ma umożliwić osobom w trudnych sytuacjach życiowych, np. w obliczu nagłego zagrożenia zdrowia lub życia, skuteczne wyrażenie swojej ostatniej woli. Zgodnie z planami, ustawodawca miałby dodać nowy art. 952 § 1¹ k.c. regulujący nowy sposób sporządzenia testamentu ustnego – testament ustny audiowizualny.

Nowy testament audiowizualny ma polegać na zarejestrowaniu oświadczenia woli spadkodawcy za pomocą urządzenia umożliwiającego nagranie obrazu i dźwięku na trwałym nośniku informacji, np. telefonie komórkowym, tablecie czy też kamerze. Nagranie musi być wykonane w sposób, który pozwoli na jego odtworzenie w niezmienionej formie. Istotnym wymogiem będzie również zawarcie w nagraniu miejsca oraz daty jego sporządzenia, co pozwoli na ustalenie kluczowych okoliczności związanych z jego powstaniem. Testament audiowizualny miałby być traktowany jako forma szczególna, przeznaczona dla sytuacji wyjątkowych, w których sporządzenie testamentu w formie pisemnej lub notarialnej byłoby niemożliwe. Ponadto, według nowelizacji każda osoba posiadająca dostęp do trwałego nośnika informacji, na którym utrwalony został testament ustny audiowizualny będzie zobowiązania dostarczyć go do sądu w terminie miesiąca od jego sporządzenia lub 3 miesięcy od chwili śmierci spadkodawcy.

Wyzwania i problemy związane z testamentem online

Choć pomysł testamentu audiowizualnego budzi nadzieje na uproszczenie procedur i dostosowanie prawa do współczesnych realiów, towarzyszy mu szereg wyzwań i potencjalnych problemów. Po pierwsze, wprowadzenie testamentu audiowizualnego rodzi pytania o sposoby weryfikacji autentyczności nagrania oraz zabezpieczenia przed jego manipulacją. W świecie, w którym tzw. technologia deepfake umożliwia tworzenie fałszywych nagrań istotne będzie opracowanie mechanizmów zapewniających niezaprzeczalną wiarygodność testamentu. Po drugie, nagranie testamentu wymaga odpowiedniego sprzętu oraz umiejętności technicznych. Osoby starsze lub niemające dostępu do nowoczesnych urządzeń mogą napotkać trudności w sporządzeniu testamentu w tej formie.

Po trzecie, jednym z poważniejszych zagrożeń jest wykorzystanie sztucznej inteligencji (AI) do fałszowania nagrań. Może ona bowiem pozwolić na generowanie realistycznych obrazów i dźwięków, co mogłoby prowadzić do sporów dotyczących autentyczności testamentu. W przyszłości problemem może być również wykorzystanie cyfrowych awatarów łudząco przypominających prawdziwe osoby.

Podsumowanie. Testament online wejdzie w życie w Polsce?

Wprowadzenie testamentu audiowizualnego to krok w kierunku modernizacji prawa spadkowego, który może przyczynić się do większej dostępności i elastyczności w wyrażaniu ostatniej woli. Jednakże, aby nowe rozwiązanie było skuteczne i bezpieczne, konieczne będzie sprostanie wyzwaniom związanym z autentycznością nagrań, sztuczną inteligencją oraz odpowiednim dostosowaniem regulacji prawnych.