Testament własnoręczny to najprostsza forma sporządzenia rozrządzenia masą spadkową na wypadek śmierci, dostępna dla każdej osoby mającej pełną zdolność do czynności prawnych. Jego sporządzenie nie wymaga obecności notariusza ani wizyty w urzędzie – wystarczy kartka papieru, długopis oraz znajomość kilku podstawowych zasad. Aby testament był ważny, musi zostać w całości napisany własnoręcznie, opatrzony datą oraz podpisany pełnym imieniem i nazwiskiem. Niedopuszczalne jest sporządzenie testamentu na komputerze, maszynie do pisania czy z pomocą innej osoby – nawet jeżeli dokument zostałby później podpisany osobiście przez spadkodawcę.
Jak napisać własnoręczny testament?
Testament powinien być sporządzony pismem ręcznym, najlepiej czytelnym, z użyciem długopisu lub pióra. Sporządzając go, należy jednoznacznie wskazać osoby, które mają dziedziczyć po śmierci testatora oraz – jeżeli jest to istotne – określić w jakiej części majątek ma zostać im przekazany. Jeśli spadkodawca chce obdarować kilku spadkobierców, a nie wskaże udziałów, będą oni dziedziczyć w częściach równych. W testamencie można również wskazać konkretne przedmioty lub składniki majątku przypisane do konkretnych osób, jak na przykład dom, mieszkanie, samochód czy też dzieła sztuki.
Choć przepisy jasno wskazują, że testament powinien być w całości sporządzony pismem ręcznym, opatrzony datą oraz podpisany, to brak jednego z tych elementów – a konkretnie daty – nie zawsze oznacza jego nieważność. Zgodnie z art. 949 § 2 Kodeksu cywilnego brak daty nie powoduje nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje on wątpliwości co do zdolności testatora do sporządzenia testamentu, co do jego treści lub co do wzajemnych relacji pomiędzy kilkoma testamentami tej samej osoby. Oznacza to, że sąd może uznać testament bez daty za ważny, jeżeli okoliczności jego sporządzenia i treść dokumentu nie budzą wątpliwości. W praktyce jednak data może okazać się istotna w sytuacjach spornych – zwłaszcza gdy istnieje więcej niż jeden testament lub pojawiają się pytania co do stanu zdrowia psychicznego testatora w chwili sporządzania dokumentu.
W testamencie możliwe jest także wydziedziczenie osoby, która ustawowo byłaby spadkobiercą – na przykład dziecka, małżonka lub rodzica. Wydziedziczenie musi jednak zawierać uzasadnienie. Nie wystarczy zwykłe pominięcie kogoś w testamencie – należy wskazać konkretny powód, na przykład uporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych przez osobę wydziedziczoną. W testamencie można także powołać wykonawcę testamentu – osobę, która po śmierci testatora będzie dbać o to, by jego wola została w pełni zrealizowana.
Poradnik krok po kroku
Ważne jest, by wszystkie dyspozycje majątkowe znalazły się przed podpisem spadkodawcy. Jeżeli jakieś rozrządzenia zostaną zamieszczone po podpisie, są one nieważne. Podpis powinien być umieszczony na końcu tekstu, tak aby nie budziło wątpliwości, że dotyczy on całej treści testamentu. Nie istnieje jeden wzór testamentu własnoręcznego, ponieważ jego treść zawsze powinna być dostosowana do indywidualnych okoliczności i woli testatora.
Warto pamiętać, że testament własnoręczny ma taką samą moc prawną jak testament notarialny. Nie wymaga stosowania specjalistycznego języka prawniczego ani skomplikowanej formuły. Może być napisany prostym, codziennym językiem – ważne, by treść była jednoznaczna i nie budziła wątpliwości interpretacyjnych. Testament własnoręczny nie może być jednak wspólny – każdy testator musi sporządzić swój własny dokument. W praktyce oznacza to, że małżonkowie nie mogą spisać jednego testamentu wspólnie, nawet jeśli ich intencje są zgodne. W przypadku istnienia kilku testamentów tej samej osoby, obowiązuje testament sporządzony najpóźniej, pod warunkiem że został sporządzony zgodnie z prawem.
Testament własnoręczny warto przechowywać w bezpiecznym miejscu i poinformować o jego istnieniu osobę zaufaną. Można również zdeponować go u notariusza lub zarejestrować w Notarialnym Rejestrze Testamentów, aby po śmierci testatora łatwiej było go odnaleźć. Choć jego sporządzenie wydaje się proste, w przypadku wątpliwości lub bardziej złożonych sytuacji majątkowych warto skonsultować się z prawnikiem, by mieć pewność, że wola spadkodawcy zostanie skutecznie zrealizowana.
Kontakt w zakresie porady prawnej dotyczącej prawa spadkowego
Adwokat Wrocław Anna Szirch Kancelaria Adwokacka
Plac Muzealny 15/2, 50-035 Wrocław
Telefon: +48 692-485-222
E-mail: kancelaria@wroclaw-adwokat.pl
