W polskim prawie kwestie dziedziczenia reguluje Kodeks cywilny. Z przepisów zawartych w kodeksie wynika, że spadkobiercą może być każda osoba, która żyje, w momencie otwarcia spadku. Wyróżniamy dwa rodzaje dziedziczenia – testamentowe i ustawowe. Co zrobić w sytuacji, gdy wiemy o zadłużeniu zmarłego? Jak wygląda jego dziedziczenie?
Spis treści
Co wchodzi w skład spadku?
Zgodnie z art. 922 § 1 ustawy Kodeks cywilny (dalej jako „kc”), prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Do spadku nie należą jednak prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami (art. 922 § 2 kc). Tym samym do spadku wchodzą tylko prawa i obowiązki:
- – mające charakter cywilnoprawny,
- – mające charakter majątkowy,
- – niezwiązane z osobą zmarłego w sposób ścisły.
Niekiedy zdarza się, że zmarły pozostawia wysokie długi, o których nie zawsze wie nawet najbliższa rodzina. Kredyty bankowe, pożyczki, zaległości w zapłacie bieżących rachunków czy nawet odsetki za niedokonane opłaty często stanowią część spadku. Sprawa komplikuje się jeszcze bardziej, jeśli spadkodawca posiadał własną firmę i przykładowo nie uregulował faktur lub ma zobowiązania finansowe wobec kontrahentów i pracowników.
Stanowisko spadkobiercy
Bez względu na to, czy spadek jest nabywany na mocy testamentu, czy poprzez dziedziczenie ustawowe, spadkobierca powinien określić swoje stanowisko. Może to zrobić poprzez:
- – przyjęcie spadku w całości – wówczas otrzyma po osobie zmarłej zarówno aktywa (np. gotówkę, dom, samochód), jak i pasywa, czyli między innymi wszystkie długi spadkodawcy,
- – odrzucenie spadku w całości,
- – przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – w tym przypadku spadkobierca odpowiada za długi zmarłego wyłącznie do wysokości odziedziczonego majątku, a nie za istniejące zadłużenie.
Na określenie swojego stanowiska spadkobierca ma 6 miesięcy od momentu, w którym dowiedział się o otrzymaniu spadku. Jeśli spadkobierca zdecyduje się przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza, w całości lub go odrzucić, powinien złożyć przed sądem lub notariuszem stosowne oświadczenie. Brak działań w tym terminie będzie oznaczał, że odziedziczymy spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Jak sprawdzić co wchodzi w skład spadku?
Możliwe jest skontrolowanie zobowiązań spadku, jednak jest to opcja dość skomplikowana. Co sprawdzić? Przede wszystkim możliwe jest dokonanie spisu inwentarza. Wniosek o jego dokonanie składany jest w sądzie rejonowym; podlega on dodatkowej opłacie w wysokości 50 zł. Spisu inwentarza dokonuje komornik, który w ten sposób ustala spadek. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, za dokonanie spisu inwentarza lub innego spisu majątku komornik pobiera stałą opłatę w wysokości 10% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, za każdą rozpoczętą godzinę. Do tej kwoty należy doliczyć także 23% VAT. Jest to zatem stosunkowo droga opcja.
Rozwiązaniem alternatywnym jest samodzielny wykaz inwentarza po spadku. Polega ono na samodzielnym (lub dokonywanym z pomocą notariusza) określeniem majątku oraz zobowiązań spadkodawcy.
Jak sprawdzić czy zmarły posiadał dług?
Przed podjęciem decyzji o przyjęciu lub odrzuceniu spadku należy zawsze zaznajomić się z przeszłością zmarłego. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku spadkodawcy, z którym spadkobierca pozostawał w dobrych relacjach i znał jego sytuację finansową oraz ewentualne długi i należności, a inaczej, gdy spadkobierca nie wiedział o zadłużeniu zmarłego lub nie pozostawał z nim w bliskich relacjach. Dlatego warto poszukać w mieszkaniu zmarłego ewentualnych umów pożyczek, kredytów, wezwań do zapłaty zaległych rachunków czy ponagleń od firm windykacyjnych. O wszelkie zaległości należy także zapytać w spółdzielni i we wspólnocie mieszkaniowej, u dostawcy prądu czy w gazowni. Można zwrócić się z takim pytaniem także do gminy, dzięki czemu możliwe będzie ustalenie, czy zmarły nie posiadał nieuregulowanych płatności i na bieżąco opłacał wszelkie zobowiązania. Do uzyskania takich informacji konieczne jest do okazanie aktu zgonu.
Dziedziczenie przez małoletnich
Osoby małoletnie (czyli takie, które nie ukończyły 18. roku życia oraz nie wstąpiły w związek małżeński) dziedziczą spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że spadkobierca odpowiada za długi, ale tylko do wysokości aktywów spadku.
Jeśli rodzice nie chcą, aby ich dziecko przejęło spadek, muszą (jako jego przedstawiciele ustawowi) odrzucić go w ciągu 6 miesięcy od daty powzięcia informacji o fakcie dziedziczenia. Warto pamiętać, że aby odrzucić spadek w imieniu dziecka należy wystąpić o zezwolenie sądu opiekuńczego.
Dziedziczenie długu alimentacyjnego
Co ważne, dziedziczenie długów nie obejmuje obowiązku alimentacyjnego. Dziedziczeniu podlegają prawa i obowiązki majątkowe, a opłacanie alimentów jest obowiązkiem osobistym, który wygasa wraz ze śmiercią danej osoby. Natomiast jeśli dłużnik alimentacyjny pozostawił po sobie niespłacone zobowiązania, to należności te będzie musiał uregulować spadkobierca.
Kiedy dług ulega przedawnieniu?
Długi spadkowe tracą swoją ważność po 10 latach od dnia zawarcia przez spadkodawcę kredytu lub pożyczki. Należy jednak pamiętać, że każda czynność wierzyciela dokonana przed sądem lub komornikiem przerywa bieg przedawnienia, który następnie liczony jest od początku.
Dziedziczenie długu to na ogół skomplikowana i odpowiedzialna decyzja, która z pewnością będzie miała wpływ na dalsze losy Twoje i Twoich najbliższych. Dlatego przed postanowieniem o przyjęciu spadku w skład którego wchodzą długi należy dać sobie trochę czasu do namysłu.
