Śmierć bliskiej osoby to trudne przeżycie, które niesie ze sobą nie tylko emocjonalne obciążenie, ale również szereg formalności prawnych i finansowych. Jednym z istotnych aspektów, z którym mogą się zetknąć spadkobiercy jest dziedziczenie długów. Wbrew powszechnemu przekonaniu, spadek to nie tylko majątek, ale również zobowiązania zmarłego. W polskim prawie spadkobierca dziedziczy zarówno aktywa, jak i pasywa – czyli również niespłacone kredyty, pożyczki, zaległości podatkowe czy niezapłacone rachunki. Jak zatem poradzić sobie z sytuacją, w której spadek zawiera również obciążenia finansowe?
Spadek z długami – dziedziczenie długów
Z chwilą śmierci spadkodawcy dochodzi do otwarcia spadku, jednak jego nabycie przez spadkobiercę nie jest automatyczne. Każdy spadkobierca może wybrać jedną z trzech opcji: przyjęcie spadku wprost, przyjęcie spadku z tzw. dobrodziejstwem inwentarza albo odrzucenie spadku. Przyjęcie spadku wprost oznacza, że spadkobierca odpowiada za długi całym swoim majątkiem, co niesie poważne ryzyko, jeśli zobowiązania przekraczają wartość pozostawionego majątku. Przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza ogranicza odpowiedzialność za długi tylko do wartości aktywów spadkowych – oznacza to, że spadkobierca nie musi dopłacać z własnych środków. Trzecia opcja – odrzucenie spadku – całkowicie uwalnia od odpowiedzialności za długi, ale jednocześnie spadkobierca traci prawo do jakichkolwiek składników majątku zmarłego.
Na podjęcie decyzji jest 6 miesięcy od momentu, w którym spadkobierca dowiedział się o śmierci spadkodawcy lub o treści testamentu. Po tym czasie brak złożenia jakiegokolwiek oświadczenia skutkuje przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza – tak stanowią przepisy obowiązujące od 2015 roku. Wcześniej brak działania skutkował dziedziczeniem wprost, co często prowadziło do poważnych problemów finansowych spadkobierców.
Przed podjęciem decyzji warto dokładnie przeanalizować sytuację finansową zmarłego. Należy poszukać dokumentów związanych z kontami bankowymi, umowami kredytowymi, rachunkami i korespondencją z instytucji finansowych. Pomocne mogą być również rozmowy z członkami rodziny, którzy mogą mieć wiedzę na temat zobowiązań zmarłego. Ustalenie pełnego obrazu nie jest jednak łatwe – banki czy firmy pożyczkowe często zasłaniają się tajemnicą bankową, a brak centralnego rejestru zadłużeń zmarłych utrudnia uzyskanie pełnych informacji. Dlatego w przypadku wątpliwości najlepiej skorzystać z instytucji dziedziczenia z dobrodziejstwem inwentarza, która zapewnia ograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania.
Jak poradzić sobie z obciążeniami finansowymi po zmarłym?
Jeśli zdecydujemy się na dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza, musimy sporządzić dokument obrazujący skład majątku i długów zmarłego. Możemy samodzielnie przygotować wykaz inwentarza – na urzędowym formularzu opublikowanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości – i złożyć go w sądzie lub u notariusza. To rozwiązanie bezpłatne, jednak wymaga dobrej orientacji w majątku zmarłego. Alternatywą jest spis inwentarza, który sporządza komornik na podstawie postanowienia sądu z wniosku osoby uprawnionej – spadkobiercy, zapisobiercy, wykonawcy testamentu, wierzyciela. Koszt tej opcji może być wyższy, zwłaszcza gdy niezbędne okaże się zasięgnięcie opinii rzeczoznawców. Spis inwentarza daje jednak pewność, że dokumentacja będzie rzetelna i sporządzona zgodnie z wymogami prawnymi.
Bardzo istotne jest, by pamiętać o sytuacji, gdy spadkobierca posiada małoletnie dzieci. Jeżeli sam odrzuca spadek, a nie podejmie analogicznej decyzji w imieniu dzieci, dziedziczenie – w tym ewentualne długi – przechodzą właśnie na nie. Zasadniczo odrzucenie spadku w imieniu dziecka wymaga złożenia wniosku do sądu rodzinnego o zgodę na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego. Jednakże zgoda sądu opiekuńczego (lub sądu spadku) nie będzie potrzebna, jeśli chcesz w imieniu dziecka odrzucić spadek, który Ty (lub drugi z rodziców) także odrzuciłeś. Przy takiej czynności konieczna jest obecność obojga rodziców lub zgoda drugiego rodzica na odrzucenie spadku w imieniu dziecka. Pełnoletnie dzieci powinny same złożyć odpowiednie oświadczenie w terminie 6 miesięcy od momentu uzyskania informacji o spadku.
Kontakt w zakresie porady prawnej dotyczącej prawa spadkowego
Adwokat Wrocław Anna Szirch Kancelaria Adwokacka
Plac Muzealny 15/2, 50-035 Wrocław
Telefon: +48 692-485-222
E-mail: kancelaria@wroclaw-adwokat.pl
