Świadectwo pracy to dokument o ściśle określonej treści, który pracodawca jest obowiązany niezwłocznie wystawić i wydać pracownikowi z chwilą rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy.
Spis treści
Wydanie świadectwa pracy
Obowiązek wydania świadectwa pracy powstaje w związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy. Obowiązek wydania świadectwa pracy nie powstaje także w przypadku przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę (na podstawie art. 23[1] Kodeksu pracy, dalej jako „k.p.”). Zgodnie z art. 97 § 1 k.p. pracodawca jest obowiązany wydać pracownikowi świadectwo pracy w dniu, w którym następuje ustanie stosunku pracy, jeżeli nie zamierza nawiązać z nim kolejnego stosunku pracy w ciągu 7 dni od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniego stosunku pracy. Należy zatem przyjąć, że każda przerwa w zatrudnieniu u tego samego pracodawcy trwająca dłużej niż 7 dni winna być zakończona wydaniem świadectwa pracy. W takim wypadku powstanie obowiązku sporządzenia i wydania świadectwa pracy nie jest uzależnione od wniosku pracownika, a dokument powinien być wydany niezwłocznie. W sytuacji natomiast, gdy w ciągu 7 dni kolejne zatrudnienie dojdzie do skutku, obowiązek wydania świadectwa pracy zależny jest od wniosku pracownika. Wniosek taki może być złożony zarówno przed rozpoczęciem kolejnego zatrudnienia, jak i w każdym czasie jego trwania, i w zależności od jego treści może obejmować poprzedni okres zatrudnienia albo wszystkie okresy zatrudnienia, za które nie wydano dotychczas świadectwa pracy.
Co istotne, Kodeks wprost przewiduje, że Wydanie świadectwa pracy nie może być uzależnione od uprzedniego rozliczenia się pracownika z pracodawcą (art. 97 § 1[3] k.p.). Oznacza to, że świadectwo pracy powinno być wydane pracownikowi bezwarunkowo.
Co zawiera świadectwo pracy?
Treść świadectwa pracy została określona w art. 97 § 2 k.p., zgodnie z którym w świadectwie pracy należy podać informacje dotyczące:
– okresu i rodzaju wykonywanej pracy, zajmowanych stanowisk,
– trybu rozwiązania albo okoliczności wygaśnięcia stosunku pracy, oraz
– informacja o zajęciu wynagrodzenia za pracę w myśl przepisów o postępowaniu egzekucyjnym.
Ponadto do tej kategorii zalicza się także inne informacje niezbędne do ustalenia uprawnień pracowniczych i uprawnień z ubezpieczenia społecznego (czyli m. in. wymiaru czasu pracy pracownika w okresie trwania stosunku pracy). Do obowiązkowej treści świadectwa pracy należy również zaliczyć informacje, które są następstwem określonych orzeczeń sądowych. Zgodnie z art. 97 § 3 k.p. skutkiem ustalenia przez sąd pracy, że rozwiązanie z pracownikiem umowy o pracę bez wypowiedzenia z jego winy nastąpiło z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu w tym trybie umów o pracę, jest zobowiązanie pracodawcy do zamieszczenia w świadectwie pracy informacji, że rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło za wypowiedzeniem dokonanym przez pracodawcę. Ponadto w świadectwie pracy zamieszcza się wzmiankę o zajęciu wynagrodzenia za pracę w myśl przepisów o postępowaniu egzekucyjnym. Na żądanie pracownika w świadectwie pracy należy podać także informację o wysokości i składnikach wynagrodzenia oraz o uzyskanych kwalifikacjach.
Pracownik może w ciągu 14 dni od otrzymania świadectwa pracy wystąpić z wnioskiem do pracodawcy o sprostowanie świadectwa pracy, jeśli zawiera ono błędne informacje. W razie nieuwzględnienia takiego wniosku pracownikowi przysługuje prawo wystąpienia z żądaniem jego sprostowania do sądu pracy (art. 97 § 2[1] k.p.).
Jak udokumentować staż pracy bez świadectwa pracy?
Co do zasady brak jest przepisu, który nakazywałby zaliczenie do stażu pracy wyłącznie okresów potwierdzonych świadectwem pracy. W przypadku więc, gdy pracownik nie posiada świadectwa pracy, udokumentowanie okres zatrudnienia możliwe jest przykładowo poprzez przedstawienie np. umowy o pracę, dowodów wpłat wynagrodzenia lub innego dokumentu potwierdzającego fakt zatrudnienia.
Obowiązek dostarczenia świadectwa pracy nowemu pracodawcy
Osoba zatrudniana zobowiązana jest do przedstawienia nowemu pracodawcy dokumentów pozwalających ustalić wymiar jego urlopu, a także wysokość zarobków osiągniętych od początku roku. Udzielenie takich informacji umożliwia kontrolowanie rocznych podstaw składek emerytalno-rentowych i ustalenie właściwej stawki zaliczki na PIT.
Do celów urlopowych niezbędne jest dostarczenie nowemu pracodawcy informacji, na podstawie których będzie on mógł ustalić jego wymiar. O ile prawo nie nakazuje dostarczenia wszystkich kopii świadectw pracy oraz dyplomów szkolnych, o tyle często jest to praktykowane w celu pewności co do prawidłowości wyliczeń. Koniecznie jest natomiast dostarczenie do nowego pracodawcy świadectwa pracy z ostatniego miejsca pracy, gdy okres zatrudnienia zakończył się w roku kalendarzowym podjęcia kolejnej pracy. Zawarte są w nim bowiem niezbędne informacje dotyczące wykorzystanego urlopu oraz innych absencji w danym roku kalendarzowym.
Pracodawca nie wydał świadectwa pracy – co dalej?
Zgodnie z art. 97[1] § 1 k.p., w przypadku niewydania przez pracodawcę świadectwa pracy pracownikowi przysługuje prawo wystąpienia do sądu pracy z żądaniem zobowiązania pracodawcy do wydania świadectwa pracy. Oznacza to, że prawomocny wyrok zobowiązujący pracodawcę do wydania świadectwa pracy ma zastąpić to świadectwo. Jeżeli pracodawca nie istnieje albo z innych przyczyn wytoczenie przeciwko niemu powództwa o zobowiązanie pracodawcy do wydania świadectwa pracy jest niemożliwe, pracownikowi przysługuje prawo wystąpienia do sądu pracy z żądaniem ustalenia uprawnienia do otrzymania świadectwa pracy (art. 97[1] § 2 k.p.).
Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami, w sytuacji, gdy pracodawca nie wyda pracownikowi świadectwa pracy, może zostać ukarany karą grzywny (w wysokości od 1.000,00 zł do 30.000,00 zł) za wykroczenie przeciwko prawom pracownika.
Co więcej, na podstawie przepisów art. 99 k.p. pracownikowi przysługuje roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracodawcę wskutek niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy. Odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy z tego powodu, nie dłuższy jednak niż 6 tygodni. Warto jednak wskazać, że zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 10 listopada 1978 r. (sygn. akt I PRN 107/78), odszkodowanie z powodu niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy przysługuje pracownikowi tylko wówczas, gdy nie mógł uzyskać z tego powodu nowego zatrudnienia, pomimo podejmowanych w tym kierunku starań, co sam powinien udowodnić. Przepis art. 99 k.p. nie wyczerpuje jednak odpowiedzialności pracodawcy za szkodę spowodowaną niewydaniem w terminie lub wydaniem niewłaściwego świadectwa pracy. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 13 października 2004 r. (sygn. akt II PK 36/04), pracownik może (na podstawie art. 471 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 k.p.) dochodzić od pracodawcy naprawienia szkody innej niż utrata zarobków w związku z pozostawaniem bez pracy.
