Każdy z małżonków może żądać rozwiązania małżeństwa przez sąd. Warunkiem jest jednak trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Co do zasady rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia. Wyjątkiem są tu sytuacje, gdy drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo gdy odmowa jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Sąd nie orzeknie również rozwodu, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Spis treści
Pozew jako pismo procesowe
Pozew o rozwód jest przede wszystkim pismem procesowym. Oznacza to, że musi on zawierać pewne podstawowe, obowiązkowe elementy. Przede wszystkim pozew, jak każde pismo procesowe, powinien zostać sporządzony na piśmie. Powinien on także zostać opatrzony własnoręcznym podpisem lub gdy pozew składany jest przez przedstawiciela ustawowego czy pełnomocnika – podpisem osoby sporządzającej pozew. Istotne jest także właściwe oznaczenie sądu do którego jest kierowany pozew, imion i nazwisk stron oraz ich przedstawicieli bądź pełnomocników. W tytule (nagłówku) wyraźnie wskazujemy, że pismo jest pozwem o rozwód. Na wstępie piszemy czego żądamy i jakie są przyczyny złożenia pozwu. Co istotne, do pozwu o rozwód należy dołączyć także potwierdzenie dokonania opłaty sądowej lub wniosek o zwolnienie od kosztów i opłat sądowych wraz z oświadczeniem o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania.
Cechy charakterystyczne
W pozwie o rozwód należy przede wszystkim określić żądanie powoda, czyli wskazać na preferowany sposób rozwiązania małżeństwa (rozwód bez orzekania o winie albo z orzekaniem o winie jednego (lub obojga) małżonków). Następnie w uzasadnieniu pozwu należy przywołać odpowiednie okoliczności faktyczne. Istotne jest opisanie jak wyglądał przebieg małżeństwa, czy pomiędzy małżonkami doszło do trwałego i zupełnego pożycia małżeńskiego oraz z jakiego powodu doszło do zerwania tej więzi. Ponadto należy wskazać czy którakolwiek ze stron doprowadziła swym zachowaniem do rozpadu małżeństwa. Na koniec należy potwierdzić, że nie zachodzi żadna przesłanka uniemożliwiająca orzeczenie rozwodu. Na poparcie tych okoliczności należy powołać określone dowody. Mogą nimi być m. in. dokumenty, zdjęcia czy zeznania świadków. Co istotne, jeżeli rozwodzący się małżonkowie posiadają wspólne małoletnie dzieci w pozwie należy wskazać, jakiego rozstrzygnięcia domagamy się w kwestii władzy rodzicielskiej, alimentów na dzieci oraz kontaktów.
„Rozkład pożycia jest trwały jeżeli ustały wszystkie więzi łączące małżonków, zupełny jeżeli więzi te ustały na tyle dawno, że wedle zasad doświadczenia życiowego powrót małżonków do wspólnego pożycia nie nastąpi” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 12 marca 2010 r., sygn. I Aca 51/10).
Czym się różni rozwód z orzekaniem o winie i bez jej orzekania?
Sąd przy orzekaniu rozwodu może wskazać stronę winną rozpadu pożycia małżeńskiego stron, jeśli wnoszony jest pozew o rozwód z orzeczeniem winy. Winnym rozwodu może być zarówno powód, jak i pozwany, lub obydwie strony. Natomiast jeśli małżonkowie zgodnie zażądają rozwodu bez orzekania o winie, wówczas sąd nie będzie wskazywał winnego. W takim przypadku rozwód może być ogłoszony już na pierwszej rozprawie.
Proces w sprawie rozwodu z orzekaniem o winie zwykle toczy się dłużej i co najważniejsze – może wiązać się z pewnymi konsekwencjami dla osoby, która zdaniem sądu zostanie uznana za winną. W przypadku, gdy małżonek, który nie jest winny rozpadowi małżeństwa będzie znajdywał się w trudnej sytuacji życiowej i finansowej, będzie on mógł żądać od drugiego małżonka (winnego rozkładowi pożycia małżeńskiego) alimentów.
Uzasadnienie pozwu
Bardzo istotnym elementem pozwu o rozwód jest jego uzasadnienie. Innymi słowy, należy wyjaśnić dlaczego doszło do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego. Trzeba też wykazać, że pomiędzy małżonkami nie ma już więzi emocjonalnej, fizycznej czy ekonomicznej. W pozwie powinny zostać zamieszczone dowody na poparcie swoich żądań, szczególnie tych dotyczących dzieci (zarówno w zakresie powierzenia władzy, rodzicielskiej ustalenia kontaktów z dzieckiem, jak również orzeczenia alimentów). Mogą to być dowody osobowe (np. w postaci zeznań świadków) lub z dokumentów. Jeżeli poprzez rozwód dojdzie do podziału majątku, w tym miejscu można również wskazać, jakie elementy majątku do kogo należą, by ułatwić sądowi podział majątku. Im więcej kwestii zostanie wspólnie i zgodnie ustalonych przez małżonków przed procesem, tym większa szansa na krótszy i szybszy proces rozwodowy.
Dobre uzasadnienie pozwu często jest kluczowe dla całego procesu. Właśnie dlatego należy rozważyć zaangażowanie profesjonalnego pełnomocnika, który pomoże przygotować rzetelne pismo, a tym samym zwiększy szanse na uzyskanie orzeczenia zgodnego z żądaniem.
Pozew a wspólne mieszkanie i alimenty
Jeśli małżonkowie przebywają we wspólnym mieszkaniu, w pozwie o rozwód powinien znaleźć się wniosek o uregulowanie sposobu korzystania z tego mieszkania zarówno w trakcie trwania sprawy rozwodowej jak i po rozwodzie. Bardzo ważnym elementem pozwu jest także wniosek o alimenty drugiego małżonka na swoją rzecz (oprócz alimentów na dzieci). O takie alimenty ubiegać się może małżonek, który nie jest wyłącznie winny rozpadu pożycia małżeńskiego i którego sytuacja materialna ulegnie pogorszeniu po rozwodzie. Sąd orzekający o alimentach będzie jednak brał pod uwagę także możliwości zarobkowe osoby zobowiązanej do płacenia.
Podział majątku
W trakcie sprawy o rozwód możliwe jest także dokonanie podziału małżeńskiego majątku wspólnego. Wówczas w pozwie rozwodowym należy zawrzeć wniosek o jego podział i go opłacić. Opłata sądowa za zgodny podział majątku wynosi 300 zł. Co do zasady sądem, który rozstrzyga sprawy o podział majątku wspólnego jest sąd rejonowy, natomiast w tym przypadku- wyjątkowo, właśnie w sprawie o rozwód, podział majątku w pierwszej instancji może orzec sąd okręgowy.
Co istotne, sąd dokona podziału tego majątku na tym etapie, pod warunkiem, że nie spowoduje to nadmiernej zwłoki w postępowaniu rozwodowym. Jeżeli postępowanie dotyczące kwestii finansowych pomiędzy małżonkami będzie miało wpływ na wydłużenie sprawy rozwodowej, podział majątku trzeba będzie przeprowadzić w odrębnej sprawie.
Jakie dodatkowe dokumenty należy złożyć wraz z pozwem o rozwód?
Składany pozew o rozwód musi zostać dostarczony do sądu w dwóch kopiach. Do pozwu należy dołączyć załączniki – niezbędnym jest odpis aktu małżeństwa oraz akty urodzenia dzieci, jeżeli pochodzą one z małżeństwa i są niepełnoletnie. Ważny załącznik stanowi także potwierdzenie uiszczenia opłaty sądowej. Dodatkowymi dokumentami mogą być zaświadczenia o zarobkach małżonków oraz wszelkie dokumenty potwierdzające fakty przytoczone w pozwie (korespondencja, listy, rachunki, zdjęcia, itp.). Jeżeli powód wnioskuje również o zwolnienie od kosztów sądowych, do oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, należy dołączyć dokumenty potwierdzające jego sytuację majątkową. Dokumentami takimi są, poza zaświadczeniem o zarobkach, inne dokumenty potwierdzające wysokość comiesięcznych zobowiązań (np. rachunki za energię, gaz, umowy kredytowe, czy wyciąg z rachunku bankowego za okres ostatnich 3 miesięcy).
Gdzie wnieść pozew?
Pozew o rozwód należy wnieść do sądu okręgowego właściwego ze względu na ostatnie wspólne miejsce zamieszkania małżonków, jeżeli choć jedno z nich ma tam miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda. Pozew podlega też opłacie stałej w wysokości 600 zł.
Proces rozwodowy
W czasie procesu rozwodowego sąd zwraca uwagę na wszelkie szanse na utrzymanie małżeństwa. W takich sytuacjach często stosuje środki procesowe, które mogą zapewnić małżonkom warunki do osiągnięcia porozumienia. Do środków takich zaliczamy skierowanie stron do mediacji oraz zawieszenie postępowania rozwodowego.
W wyroku orzekającym rozwód sąd obligatoryjnie zamieszcza rozstrzygnięcia dotyczące:
- – rozwiązania małżeństwa (ustaje ono z chwilą uprawomocnienia się wyroku),
- – winy małżonków w zakresie rozkładu pożycia małżeńskiego (poza sytuacjami, gdy małżonkowie zgodnie wnieśli o zaniechanie orzekania o winie),
- – obowiązku alimentacyjnego wobec wspólnych dzieci,
- – sposobu korzystania ze wspólnie zajmowanego przez małżonków mieszkania.
Natomiast na żądanie stron, sąd ponadto może orzec o:
- – obowiązku alimentacyjnym między małżonkami po ustaniu małżeństwa,
- – uprawnieniach do wspólnego mieszkania małżonków (np. o podziale prawa do mieszkania, przyznaniu prawa wyłącznie jednemu z małżonków, a także o eksmisji),
- – podziale majątku wspólnego małżonków.
Mediacja
W sytuacji, gdy sąd uzna, że istnieje szansa na utrzymanie małżeństwa, może skierować małżonków na mediację. Celem mediacji może być pojednanie małżonków lub wypracowanie kompromisu w sprawach alimentacyjnych, wykonywania władzy rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi czy innych spraw majątkowych między małżonkami. Co istotne, sprawa kierowana jest do mediacji tylko wtedy, gdy obie strony wyrażą na to zgodę. W sytuacji, gdy małżonkowie odmówią udziału w mediacji, lub gdy przeprowadzona mediacja nie poskutkowała wypracowaniem zgody między małżonkami, sąd prowadzi sprawę dalej.
