Testament ustny to wyjątkowa forma rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci, przewidziana w polskim Kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 951 Kodeksu cywilnego, testament ustny można sporządzić tylko w szczególnych okolicznościach, gdy istnieje realne zagrożenie życia spadkodawcy i jednocześnie nie ma możliwości sporządzenia testamentu w formie pisemnej (zwykłej lub notarialnej). Kto i kiedy może go zatem sporządzić?
Podstawy prawne testamentu ustnego
W praktyce oznacza to, że nie wystarczy samo subiektywne przekonanie spadkodawcy o jego bliskim zgonie – muszą występować obiektywne przesłanki wskazujące na poważne zagrożenie życia. Przykładowe sytuacje uzasadniające sporządzenie testamentu ustnego to m.in. nagłe pogorszenie stanu zdrowia, np. zawał serca, udar mózgu, ciężka sepsa, wypadek komunikacyjny powodujący poważne obrażenia zagrażające życiu, katastrofa budowlana i inne. Nie jest wystarczającą przesłanką np.: zaawansowany wiek spadkodawcy, jeśli nie towarzyszą mu nagłe okoliczności medyczne, subiektywne przeczucie zbliżającej się śmierci, czy też choroby przewlekłe, jeśli stan zdrowia jest stabilny.
Do tego, testament ustny musi zostać wygłoszony w obecności co najmniej trzech świadków. Następnie, aby miał moc prawną, treść testamentu powinna zostać potwierdzona w jeden z dwóch sposobów:
- Sporządzenie pisemnego potwierdzenia – świadkowie mogą spisać oświadczenie spadkodawcy w ciągu 6 miesięcy od jego złożenia. Dokument ten musi zawierać datę sporządzenia, okoliczności wygłoszenia testamentu oraz podpisy świadków.
- Złożenie zeznań przed sądem – jeśli testament nie został spisany, jego treść może być potwierdzona przed sądem poprzez zgodne zeznania świadków w terminie 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy.
Wskazania wymaga tutaj także, że nie każdy może być świadkiem testamentu ustnego. Przepisy wykluczają osoby, które są spadkobiercami w testamencie ustnym lub ich bliskich krewnych. Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia. Oprócz tego, nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu:
- kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych;
- niewidomy, głuchy lub niemy;
- kto nie może czytać i pisać;
- kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;
- skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.
Ponadto, sam testament ustny traci ważność po upływie 6 miesięcy od ustania przeszkody, która uniemożliwiała sporządzenie testamentu w formie pisemnej. Oznacza to, że jeśli osoba, która spisała testament ustny, przeżyje i będzie mogła sporządzić testament w zwykłej formie, to powinna to zrobić jak najszybciej, aby uniknąć nieważności oświadczenia.
Zalety i wady testamentu ustnego
Wśród zalet testamentu ustnego na pewno trzeba wskazać na łatwość i szybkość sporządzenia. W nagłych sytuacjach, takich jak wypadek czy nagła choroba, testament ustny pozwala wyrazić swoją ostatnią wolę bez konieczności przygotowywania dokumentów. Kolejna zaleta to brak wymogu obecności notariusza – wystarczy trzech świadków, aby testament był skuteczny, co jest istotne w sytuacjach, gdy nie można skorzystać z pomocy prawnika. Co więcej, testament ustny może być zmieniony lub odwołany, jeśli spadkodawca ma możliwość sporządzenia nowego testamentu w innej formie.
Jeśli chodzi zaś o wady, to na pewno trzeba wskazać na jego ograniczoną trwałość. Testament ustny traci bowiem ważność po 6 miesiącach od ustania przeszkody uniemożliwiającej sporządzenie testamentu pisemnego. Inną wadą jest ryzyko sporów – brak pisemnej formy może prowadzić do nieporozumień między spadkobiercami oraz trudności w udowodnieniu treści testamentu. Niemniej istotna jest też możliwość podważenia takiego testamentu. Spadkobiercy ustawowi mogą próbować zakwestionować ważność testamentu ustnego, np. podnosząc argument, że nie było realnego zagrożenia życia.
Testament ustny a notarialny – co wybrać?
Reasumując, mimo że testament ustny może być skutecznym rozwiązaniem w wyjątkowych sytuacjach, nie jest on formą zalecaną do planowania spadkowego. W praktyce najlepiej sporządzić testament w formie aktu notarialnego, który jest trudniejszy do podważenia i zapewnia pełną zgodność z przepisami prawa. Jeśli istnieje możliwość sporządzenia testamentu notarialnego, warto skorzystać z tej opcji, aby uniknąć problemów prawnych i zapewnić spadkobiercom pewność co do swoich decyzji.
Kontakt w zakresie porady prawnej dotyczącej prawa spadkowego
Adwokat Wrocław Anna Szirch Kancelaria Adwokacka
Plac Muzealny 15/2, 50-035 Wrocław
Telefon: +48 692-485-222
E-mail: kancelaria@wroclaw-adwokat.pl
