Dokonanie podziału majątku możliwe jest zarówno przed rozwodem, jak i w czasie jego trwania, Najczęściej jednak strony decydują się na ten krok dopiero po rozwodzie, gdy wyrok rozwodowy już zapadł, oraz gdy powstała rozdzielność majątkowa. Istnieją dwa sposoby podziału majątku po rozwodzie. Pierwszym z nich jest zawarcie ugody z byłym małżonkiem, a drugim – sprawa sądowa.
Spis treści
Ustanie wspólności majątkowej
Cechą charakterystyczną małżeńskiej wspólności majątkowej jest fakt, że w czasie jej trwania nie można dokonać podziału majątku wchodzącego w jej skład. Potrzebne jest do tego przerwanie wspólności. Najczęściej jej ustanie następuje wraz z uprawomocnieniem się wyroku rozwodowego. Ten sam skutek wiąże się z sądowym orzeczeniem separacji, ubezwłasnowolnieniem jednego z małżonków (całkowitym lub częściowym), a także z ogłoszeniem upadłości jednego z małżonków.
Strony mogą dokonać umownego zniesienia wspólności majątkowej również poprzez zawarcie tzw. intercyzy, zawieranej przed notariuszem. Umowa majątkowa może zostać podpisana także przed zawarciem małżeństwa. W takim wypadku strony mogą od razu wyłączyć powstanie pomiędzy nimi wspólności majątkowej małżeńskiej.
Zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej możliwe jest także na drodze sądowej. Warto w takim przypadku skorzystać z usługi profesjonalnego pełnomocnika. Adwokat w takiej sytuacji zabezpieczy interes swojego klienta.
Rozwiązanie ugodowe
Ugoda jest zdecydowanie szybszym i tańszym sposobem na podział majątku po rozwodzie. Co więcej, profesjonalnie przeprowadzone negocjacje mogą stronom przynieść więcej korzyści niż długie postępowanie sądowe.
Jeśli sprawa ostatecznie trafi do sądu, wcześniejsze propozycje ugodowe nie są wiążące. Oznacza to, że strona przeciwna nie będzie mogła powoływać się na fakt, że w ramach negocjacji ugodowych obiecano nie dochodzić określonych roszczeń czy kwot. Jeśli ostatecznie do ugody nie doszło, propozycje w niej zawarte tracą aktualność. Nie oznacza to jednak, że nie można ich ponowić w sprawie sądowej i doprowadzić do zawarcia ugody sądowej w sprawie o podział majątku po rozwodzie.
Przedsądowe wezwanie do podziału majątku wspólnego
Polskie przepisy nie wskazują jakie elementy musi zawierać przedsądowe wezwanie do podziału majątku wspólnego, co daje m. in. możliwość złożenia w treści takiego pisma własnej propozycji rozwiązania sprawy. Przedtem należy więc dokładnie ustalić co wchodzi w skład majątku wspólnego oraz jaka jest jego wartość. W sytuacji, gdy strony są zgodne co do tej kwestii, sąd z reguły przystaje na przyjętą wartość majątku podaną przez strony. Z pewnością warto jednak uprawdopodobnić przyjęte szacunki. Jeżeli jednak sąd będzie miał wątpliwości co do przyjętej przez strony wartości, może z urzędu dopuścić dowód z opinii biegłego, co wiąże się z dodatkowymi kosztami dla strony. Powołanie biegłego ma miejsce również w sytuacji, gdy strony pozostają w sporze co do wartości całego majątku wspólnego lub jego poszczególnych składników. Z jakiej daty określa się wartość majątku wspólnego w toku postępowania o podział majątku? W orzecznictwie przyjmuje się, że wartość majątku podlegającemu podziałowi ustala się na datę dokonania podziału majątku, czyli z dnia obecnego. Wszelkie zmiany w tym majątku polegające na utracie wartości poszczególnych jego składników (na skutek np. ich zniszczenia lub używania przez tylko jednego z małżonków) mogą być dochodzone jako odrębne roszczenia w sprawie o podział majątku.
Zobacz co powinien zawierać pozew rozwodowy.
Podział majątku krok po kroku
Podziału majątku wspólnego można dokonać przed rozwodem, w trakcie sprawy o rozwód, w czasie trwania rozwodu, ale w osobnej sprawie, oraz po rozwodzie. Warunkiem jest jednak wcześniejsze ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej (w trakcie trwania małżeństwa dokonana poprzez zawarcie umowy przed notariuszem ustanawiającej rozdzielność majątkową lub poprzez prawomocne orzeczenie sądu znoszące wspólność majątkową małżeńską). Podział majątku dokonuje się w sądzie lub w ramach zawartej z drugą stroną ugody. Jeśli chce się podzielić majątek w sądzie i nie robi się tego w ramach sprawy rozwodowej, należy złożyć odpowiedni wniosek o podział majątku do sądu rejonowego i go opłacić. Sądem, który rozstrzyga sprawy o podział majątku wspólnego jest w zawsze sąd rejonowy. Bez znaczenia pozostaje tu wartość majątku wspólnego. Sądem właściwym do orzekania o podziale majątku wspólnego będzie sąd w okręgu, którego znajduje się majątek wspólny.
Podział majątku wspólnego u notariusza.
W sytuacji, gdy małżonkowie są zgodni co do sposobu rozdzielenia między siebie majątku, podpisują oni umowę sporządzoną przez notariusza w formie aktu notarialnego. Takie porozumienie jest szczególnie korzystne, gdyż pozwala oszczędzić zarówno czas, jak i pieniądze.
Umowa nienotarialna a podział majątku przy rozwodzie.
Istnieje także możliwość sporządzenia nienotarialnej umowy o podziale majątku wspólnego w formie pisemnej, podpisanej przez obie strony. Może ona być także zawarta wraz z umową o ustanowieniu rozdzielności majątkowej, np. bezpośrednio po orzeczeniu przez sąd wyroku rozwodowego czy separacji. Umowę taką można spisać jedynie wtedy, gdy w skład majątku wspólnego nie wchodzi żadna nieruchomość. Jeżeli znajduje się w nim np. mieszkanie czy działka, sporządzenie umowy w formie aktu notarialnego będzie konieczne.
Podział majątku wspólnego przy rozwodzie w sądzie.
Jeżeli małżonkowie nie mogą zgodnie ustalić kwestii podziału zgromadzonych wspólnie dóbr i pieniędzy, wówczas możliwe jest rozpoczęcie postępowania sądowego mającego na celu podział majątku wspólnego. Na ogół jednak proces jest drogi i długotrwały. Koszt samego założenia sprawy wyniesie ok. 1000 zł (lub 300 zł w przypadku zgodnego podziału, gdy strony osiągnęły porozumienie we wszystkich kwestiach z nim związanych). Konieczne będzie także ustalenie składu majątku i dokonanie jego wyceny, co jest zadaniem rzeczoznawcy. Strony powinny także ustanowić pełnomocników.
Co z majątkiem osobistym?
W przypadku majątku osobistego (a więc m.in. dóbr pozyskanych przed ślubem) jednego z małżonków, drugi małżonek nie może dochodzić prawa do jakiejkolwiek jego części. Nie może też żądać podziału przedmiotów nabytych na drodze dziedziczenia, zapisu lub darowizny (nieważne, czy uzyskanych przed, czy po ślubie), chyba że spadkodawca lub darczyńca zaznaczył, że zapis dotyczy obojga małżonków. Podziałowi nie podlegają też nagrody za osobiste osiągnięcia, prawa autorskie (i pokrewne) oraz kwoty i przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała, wywołanie uszczerbku na zdrowiu lub będące zadośćuczynieniem za krzywdę (nie dotyczy to renty z powodu całkowitej lub częściowej utarty zdolności do pracy).
Do majątku osobistego zaliczają się także rzeczy służące wyłącznie do zaspokojenia potrzeb osobistych, takie jak rzeczy związane z wykonywanym hobby i zainteresowaniami danej osoby (np. sprzęt sportowy), okulary, biżuteria i zegarki oraz odzież. Co istotne, to na małżonku twierdzącym, że dany przedmiot wchodzi w skład jego majątku osobistego, spoczywa ciężar dowodowy.
