Ile możesz odziedziczyć bez płacenia podatków?

Podatek od spadków i darowizn

Otrzymanie darowizny nie jest opodatkowane podatkiem dochodowym. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1426 z późn. zm.) darowizny podlegają pod przepisy o podatku od spadków i darowizn. Podatek od spadków i darowizn jest bowiem daniną o charakterze niegospodarczym, związaną z nabyciem rzeczy lub praw majątkowych, ale tylko wówczas gdy ma ono charakter nieodpłatny. Jak stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 15 listopada 2015 r. (sygn. II FSK 970/10), istota ekonomiczna podatku od spadków i darowizn tkwi w przyroście majątkowym podatnika, tj. we wzbogacenia podatnika na skutek przejęcia majątku pod tytułem darmym, w wyniku powiązań osobistych i rodzinnych pomiędzy spadkobiercą a spadkodawcą.

Wbrew nazwie podatku podlegają mu nie tylko świadczenia uzyskane w związku z otrzymaniem darowizny czy w wyniku spadkobrania. Na podstawie ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1813) fiskusa zainteresuje nabycie rzeczy lub praw w drodze:

1. dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;
2. darowizny, polecenia darczyńcy;
3. zasiedzenia;
4. nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
5. zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
6. nieodpłatnej renty, użytkowania oraz służebności.

Ustawa o podatku od spadków i darowizn ściśle określa granice przedmiotu opodatkowania, tj. nabycie według określonych tytułów, wyczerpująco wymieniając tytuły, na podstawie których nabycie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Powyższy katalog ujęty w art. 1 ww. ustawy ma charakter zamknięty. Zatem opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlega wyłącznie nabycie i to tylko takie, które zostało w nim wymienione w sposób wyraźny.

Umowa darowizny

Umowa darowizny zdefiniowana została w art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego (dalej również jako „k.c.”) Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Inaczej mówiąc, opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlega odpłatne zbycie składników majątku. Darowizna z kolei jest przekazaniem nieodpłatnym – nie jest więc opodatkowana. Celem darowizny jest nieodpłatne przekazanie przez darczyńcę części majątku. Darowizna zawsze wynika z własnej woli darczyńcy – bez obowiązku prawnego. Przedmiotem darowizny mogą być zarówno prawa majątkowe, jak i prawa niemajątkowe. Co istotne, każda darowizna powinna być przekazana w formie aktu notarialnego. Wyjątkiem są sytuacje, gdy dochodzi do spełnienia świadczenia (np. przelewu pieniędzy na konto). Jeżeli przekazanie darowizny następuje za pośrednictwem notariusza – wówczas jego obowiązkiem jest poinformować urząd skarbowy. W innym przypadku robi to obdarowany. Powinien on złożyć odpowiednie zeznanie i zapłacić podatek od spadków i darowizn.

Stopień pokrewieństwa

W zależności od stopnia pokrewieństwa między darczyńcą a obdarowanym, wyróżnia się trzy grupy podatkowe i tzw. grupę „zero”:

• grupa 0 – należą do niej małżonek, rodzice, dziadkowie, pradziadkowie, dzieci, wnuki, rodzeństwo, ojczym, macocha, pasierb, pasierbica,
• grupa I – oprócz osób z grupy „0” w jej skład wchodzą dodatkowo teściowie, zięć i synowa,
• grupa II – to zstępni rodzeństwa (np. siostrzeniec, bratanek), rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa, rodzeństwo małżonków oraz małżonkowie rodzeństwa małżonków,
• grupa III – pozostałe osoby).

I tak, w roku 2020 wysokość kwoty wolnej od podatku wynosi:

1. dla I grupy podatkowej: 9 637 zł,
2. dla II grupy podatkowej: 7 276 zł,
3. dla III grupy podatkowej: 4 902 zł.

Co istotne, wolne od podatku są też darowizny pieniędzy lub innych rzeczy otrzymane przez osobę z grupy I, jeśli obdarowany przeznacza je na:

• wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni,
• budowę domu jednorodzinnego,
• nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość,
• spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami.

Obdarowany musi to jednak zrobić w ciągu 12 miesięcy od dnia otrzymania darowizny.

Kiedy darowizna jest wolna od podatku?

Jeśli obdarowany należy do najbliższej rodziny darczyńcy, to od darowizny lub spadku nie musi odprowadzać podatku. Aby spadek lub darowizna od najbliższych (zaliczanych do 0 grupy podatkowej) były zwolnione z podatku, należy zgłosić fakt ich otrzymania naczelnikowi urzędu skarbowego. Na dokonanie takiego zgłoszenia obdarowany ma pół roku od dnia powstania obowiązku podatkowego, czyli od dnia postanowienia sądu o przyjęciu spadku albo aktu notarialnego poświadczenia dziedziczenia.