Testament i intercyza to dwa odrębne pojęcia w polskim prawie majątkowym i spadkowym, które jednak mogą się wzajemnie przenikać, szczególnie w kontekście dziedziczenia i podziału majątku między małżonkami. Intercyza, czyli umowa majątkowa małżeńska, wprowadza rozdzielność majątkową między małżonkami, co oznacza, że każdy z nich pozostaje właścicielem swojego majątku osobistego, a majątek wspólny nie powstaje lub jest ograniczony. Testament natomiast to jednostronne oświadczenie woli, w którym osoba testująca decyduje, komu i w jakiej części chce przekazać swój majątek po śmierci. Kluczowe pytanie brzmi, czy i jak rozdzielność majątkowa wynikająca z intercyzy wpływa na kwestie spadkowe?
Testament a intercyza
Co ważne, intercyzę można zawrzeć zarówno przed ślubem (intercyza przedmałżeńska), jak i w trakcie trwania małżeństwa. Po jej zawarciu każde z małżonków może domagać się podziału majątku wspólnego na podobnych zasadach jak po rozwodzie. Intercyza wprowadzająca rozdzielność majątkową powoduje, że każdy z małżonków zachowuje wyłączne prawo do zarządzania swoim majątkiem osobistym, zarówno tym nabytym przed jej zawarciem, jak i po niej. W konsekwencji nie powstaje majątek wspólny, a małżonkowie dysponują samodzielnie swoimi aktywami. Tym samym rozdzielność majątkowa zmienia dotychczasowy ustrój majątkowy, wyłączając wspólność majątkową, ale nie wpływa na zasady dziedziczenia.
W momencie śmierci małżonka ustaje bowiem małżeństwo oraz ustrój wspólności majątkowej. Majątek wspólny przekształca się w majątek objęty współwłasnością udziałową. Dziedziczenie po zmarłym małżonku odbywa się zgodnie z przepisami prawa spadkowego, czyli na podstawie testamentu lub ustawowo, zgodnie z ustalonym porządkiem dziedziczenia. Do spadku wchodzi część majątku wspólnego przypadająca zmarłemu małżonkowi, jak również cały jego majątek osobisty. Ponieważ udziały we wspólnym majątku są zazwyczaj równe, żyjący małżonek ma prawo do połowy majątku wspólnego, a pozostała połowa podlega dziedziczeniu po zmarłym. W sytuacji, gdy małżeństwo miało dzieci, dziedziczą one wspólnie z małżonkiem zmarłego, przy czym część małżonka nie może być mniejsza niż jedna czwarta całego spadku. Gdy dzieci nie ma, spadek przypada małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy. Jeżeli, któryś z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadki, udział spadkowy, który by mu przypadł, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.
Czy rozdzielność majątkowa ma wpływ na spadek?
Intercyza, wprowadzająca rozdzielność majątkową, nie wpływa na dziedziczenie. Nie zmienia ona bowiem ustawowych reguł dziedziczenia ani uprawnień małżonka żyjącego po śmierci współmałżonka. Tak samo jest w przypadku dziedziczenia na podstawie testamentu, gdzie obowiązują wyłącznie zapisy spadkodawcy. Intercyza służy jedynie do ukształtowania stosunków majątkowych między małżonkami za ich życia i nie jest brana pod uwagę przy rozpatrywaniu spraw spadkowych.
W przypadku intercyzy z wyrównaniem dorobków, po śmierci jednego z małżonków następuje wyrównanie wartości majątków osobistych pomiędzy spadkobiercami zmarłego a żyjącym małżonkiem. Żądanie zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków mogą zgłosić spadkobiercy tylko wtedy, gdy spadkodawca wcześniej wszczął sprawę o unieważnienie małżeństwa, rozwód lub separację.
Warto jednak pamiętać, że nawet w sytuacji rozdzielności majątkowej małżonek ma prawo do zachowku, czyli minimalnej części spadku, jeśli został pominięty w testamencie, pod warunkiem, że był uprawniony do dziedziczenia ustawowego. Rozdzielność majątkowa nie wyłącza tego prawa. Zachowek ma na celu ochronę interesów najbliższej rodziny i nie jest zależny od umów majątkowych między małżonkami.
Intercyza nie chroni małżonka przed dziedziczeniem długów zmarłego. W skład spadku wchodzą bowiem zarówno aktywa, jak i pasywa, czyli zobowiązania. Nawet przy rozdzielności majątkowej żyjący małżonek może odziedziczyć długi po zmarłym, co oznacza, że ustanowienie rozdzielności majątkowej nie zwalnia go z odpowiedzialności za zobowiązania spadkowe. Jedynym sposobem na uniknięcie dziedziczenia długów jest odrzucenie spadku w ustawowym terminie.
Kontakt w zakresie porady prawnej dotyczącej prawa spadkowego
Adwokat Wrocław Anna Szirch Kancelaria Adwokacka
Plac Muzealny 15/2, 50-035 Wrocław
Telefon: +48 692-485-222
E-mail: kancelaria@wroclaw-adwokat.pl
