Postępowania sądowe dotyczące spadków mogą przybrać różną formę, w zależności od celu, jaki chce osiągnąć wnioskodawca. Dwa najczęściej spotykane wnioski w praktyce spadkowej to wniosek o stwierdzenie nabycia spadku oraz wniosek o dział spadku. Choć dotyczą tej samej materii – czyli rozporządzenia majątkiem po zmarłym – różnią się co do celu, momentu złożenia, zakresu oraz skutków prawnych. Niemniej jednak, łączy je również kilka istotnych elementów, w tym podstawy prawne i osoby uczestniczące w postępowaniu. O czym warto zatem w tym zakresie pamiętać?
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku
Zasadą jest, że otwarcie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy. Jest to moment, który inicjuje postępowanie spadkowe i wyznacza początek procesu przekazywania majątku zmarłego jego spadkobiercom. Jednak sam fakt śmierci spadkodawcy nie oznacza jeszcze, że spadkobiercy mogą swobodnie dysponować majątkiem zmarłego. Aby uzyskać formalne potwierdzenie swoich praw, konieczne jest przeprowadzenie postępowania w celu stwierdzenia nabycia spadku, a w dalszej kolejności – działu spadku.
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, w szczególności art. 922 i następnymi, nabycie spadku następuje z mocy prawa. Może mieć ono postać przyjęcia spadku wprost, z dobrodziejstwem inwentarza, bądź też skutkiem milczenia spadkobiercy po upływie terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, który wynosi sześć miesięcy od chwili, gdy dowiedział się on o tytule swojego powołania. W praktyce jednak, dla bezpieczeństwa obrotu prawnego oraz dla wykazania praw do spadku, konieczne jest formalne stwierdzenie jego nabycia. Dokument taki wskazuje, kto i w jakiej części nabył spadek po zmarłym. Stwierdzenie nabycia spadku może zostać dokonane na dwa sposoby – w formie aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego przez notariusza lub w formie postanowienia sądowego wydanego przez sąd spadku.
Pierwszy z nich, tj. akt poświadczenia dziedziczenia to dokument urzędowy sporządzany przez notariusza. Warunkiem jego sporządzenia jest zgodna wola wszystkich spadkobierców, ich osobiste stawiennictwo oraz brak jakichkolwiek wątpliwości co do ważności testamentu i kręgu uprawnionych do dziedziczenia. Notariusz po podpisaniu dokumentu dokonuje wpisu do Rejestru Spadkowego, co nadaje aktowi moc dokumentu urzędowego równą postanowieniu sądowemu. Zaletą tej drogi jest szybkość i relatywnie niskie koszty postępowania, jednak nie zawsze jest ona możliwa do zastosowania, zwłaszcza w sytuacjach konfliktowych.
W przypadku braku zgody między spadkobiercami, konieczne może być przeprowadzenie postępowania sądowego o stwierdzenie nabycia spadku. Wniosek w tej sprawie składa się do sądu rejonowego właściwego dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Wnioskodawcą może być każda osoba posiadająca interes prawny w uzyskaniu takiego orzeczenia. Wniosek powinien zawierać informacje dotyczące wszystkich spadkobierców oraz ich stopnia pokrewieństwa, a także załączniki w postaci odpisów aktów stanu cywilnego. W wyniku tego postępowania sąd wydaje postanowienie, w którym wskazuje osoby powołane do spadku oraz określa przysługujące im udziały.
Wniosek o dział spadku
Po uzyskaniu stwierdzenia nabycia spadku możliwe jest dokonanie jego działu, czyli faktycznego podziału składników majątku między spadkobierców. Do czasu dokonania działu spadku, spadkobiercy współdzielą całość majątku w częściach ułamkowych, zgodnie z przysługującymi im udziałami. Dział spadku może nastąpić na dwa sposoby – poprzez zawarcie umowy między spadkobiercami lub w drodze postępowania sądowego. Umowny dział spadku możliwy jest jedynie wówczas, gdy pomiędzy spadkobiercami istnieje pełna zgoda co do sposobu podziału majątku.
W przypadku braku porozumienia między spadkobiercami konieczne jest skierowanie sprawy do sądu. Wniosek o sądowy dział spadku składa się do sądu rejonowego, który był właściwy do rozpoznania sprawy o stwierdzenie nabycia spadku. We wniosku należy wskazać składniki majątku wchodzące w skład spadku oraz propozycję jego podziału. Sąd ustala stan majątku na dzień śmierci spadkodawcy, natomiast jego wartość szacowana jest według cen aktualnych w dniu orzekania o dziale spadku. Podział może zostać dokonany w jednej z trzech form: poprzez fizyczny przydział poszczególnych przedmiotów spadkobiercom, poprzez przyznanie całego majątku jednemu lub niektórym spadkobiercom z obowiązkiem spłaty pozostałych, bądź też przez sprzedaż majątku i podział uzyskanej kwoty według przysługujących udziałów.
Kontakt w zakresie porady prawnej dotyczącej prawa spadkowego
Adwokat Wrocław Anna Szirch Kancelaria Adwokacka
Plac Muzealny 15/2, 50-035 Wrocław
Telefon: +48 692-485-222
E-mail: kancelaria@wroclaw-adwokat.pl
