Kto ponosi koszty procesu?

Ponoszenie kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym

Zgodnie z art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1575 z późn. zm., dalej również jako „k.p.c”) strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Artykuł 98 § 1 k.p.c. ustanawia dwie zasady rozstrzygania o kosztach procesu:

• zasada odpowiedzialności za wynik procesu, wedle której strona przegrywająca proces zobowiązana jest zwrócić stronie przeciwnej na jej żądanie poniesione przez nią koszty procesu;
• zasada kosztów niezbędnych i celowych, zgodnie z którą zwrotowi podlegają tylko koszty faktycznie niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.

Treść wyroku wskazuje stronę przegrywającą proces. Powód jest nią w sytuacji, gdy roszczenie zostało oddalone, a pozwany wtedy, gdy obrona okazała się bezskuteczna i powództwo zostało uwzględnione. Gdy roszczenie wygasło w toku postępowania wobec spełnienia świadczenia, a powód w dalszym ciągu popierał powództwo, które zostało oddalone – wówczas powód także jest stroną przegrywającą (postanowienie Sądu Najwyższego z 24 listopada 2017 r., sygn. III CZP 67/17). Co istotne, o wygranej decyduje wynik sprawy prawomocnie zakończonej. Dlatego sąd bierze pod uwagę ostateczny wynik sprawy, a nie rozstrzygnięcia w poszczególnych instancjach (postanowienie Sądu Najwyższego z 16 lutego 2011 r., sygn. II CZ 203/10).

Kto ponosi koszty w postępowaniu cywilnym?

Kodeks postępowania cywilnego uzależnia kwestię tego, kto ponosi koszty, od wyroku, jaki zapadł w sprawie. I tak, w przypadku:

• wygrania sprawy – można żądać od drugiej strony zwrotu kosztów procesu,
• przegrania sprawa – koszty postępowania są ponoszone według zasady odpowiedzialności za wynik postępowania; co do zasady ten co przegrał ponosi koszty postępowania (chyba pozwany nie dał powodu do wytoczenia sprawy i przy pierwszej czynności procesowej uznał żądanie pozwu)
• ugody – strony samodzielnie ponoszą swoje koszty lub inaczej regulują tę kwestię w ugodzie (np. strony mogą ustalić, że koszty ponosi jedna ze stron w całości)
• cofnięcia pozwu – z punktu widzenia kosztów znaczenie ma na jakim etapie postępowania miało to miejsce:
  • w przypadku skutecznego cofnięcia pozwu przed doręczeniem odpisu pozwu drugiej stronie – sąd zwróci powodowi całą uiszczoną opłatę sądową.
  • jeżeli pozew zostanie skutecznie cofnięty już po doręczeniu odpisu a przed wyznaczonym posiedzeniem w sprawie – sąd zwróci powodowi połowę uiszczonej opłaty sądowej
  • niezależnie od powyższego, na wniosek pozwanego, w przypadku cofnięcia pozwu sąd może orzec zwrot kosztów procesu na rzecz pozwanego; możliwe jest odstępstwo od tej zasady, gdy powód wykaże, że wytoczenie powództwa było niezbędne dla celowego dochodzenia jego praw (postanowienie Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2012 roku, sygn. II CZ 208/11, postanowienie Sądu Najwyższego z 8 lutego 2012 roku, sygn. V CZ 109/11).

Koszty procesu – co wchodzi w ich skład

Do kosztów procesu zalicza się:

• koszty sądowe, czyli opłaty i wydatki (art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 755 z późn. zm.), dalej również jako „u.k.s.c.”);
• koszty strony występującej osobiście albo będącej reprezentowaną przez pełnomocnika niebędącego adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym (tj. koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie – art. 98 § 1 k.p.c.),
• koszty strony reprezentowanej przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego (tj. wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach, wydatki jednego adwokata, koszty sądowe i koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony – art. 98 § 2 k.p.c.).

W skład kosztów procesu wchodzą również koszty mediacji prowadzonej na skutek skierowania przez sąd (art. 98¹ § 1 k.p.c.).

Koszty sądowe a koszty procesu

Jak wspomniano wcześniej, koszty sądowe obejmują opłaty i wydatki (art. 2 ust. 1 u.k.s.c.). Opłacie podlega pismo, jeżeli przepis ustawy przewiduje jej pobranie (art. 3 ust. 1 u.k.s.c.). Opłacie podlegają m. in. pozew, apelacja, zażalenie, skarga kasacyjna, skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sprzeciw od wyroku zaocznego, zarzuty od nakazu zapłaty, wnioski: o wszczęcie postępowania nieprocesowego, o ogłoszenie upadłości, o wpis i wykreślenie w księdze wieczystej, oraz o wpis w Krajowym Rejestrze Sądowym i w rejestrze zastawów oraz o zmianę i wykreślenie tych wpisów, a także skargi: o wznowienie postępowania, uchylenie wyroku sądu polubownego czy na czynności komornika.

Z kolei wydatki (art. 5 ust. 1 u.k.s.c.) obejmują m. in. koszty podróży strony zwolnionej od kosztów sądowych związane z nakazanym przez sąd jej osobistym stawiennictwem, zwrot kosztów podróży i noclegu oraz utraconych zarobków lub dochodów świadków, wynagrodzenie i zwrot kosztów poniesionych przez biegłych i tłumaczy, a także koszty przeprowadzenia innych dowodów. Do uiszczenia kosztów sądowych obowiązana jest strona, która wnosi do sądu pismo podlegające opłacie lub powodujące wydatki, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 2 ust. 2 u.k.s.c.).

Zwrot kosztów sądowych

Co istotne, zwrot kosztów sądowych obejmuje zarówno opłaty, jak i wydatki poniesione nie tylko w związku ze wszczęciem, ale również z samym prowadzeniem sprawy. Co więcej, złożenie wniosku o zwrot kosztów procesu nie zawsze będzie konieczne – w określonych sytuacjach bowiem sąd będzie orzekał o tym z urzędu, a w innym przypadku – tylko na żądanie strony. Zgodnie z art. 109 k.p.c. sąd orzeka z urzędu o przysługujących stronie kosztach należnych, w sytuacji, gdy strona działa bez adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego.

Oznacza to, że w tym przypadku nie jest konieczne zgłaszanie roszczenia o zwrot poniesionych kosztów. Natomiast w przeciwnej sytuacji, czyli gdy strona jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, konieczne jest zgłoszenie odpowiedniego żądania o zwrot poniesionych kosztów. Strona ma możliwość zgłosić swoje żądania dotyczące poniesionych wydatków najpóźniej do zamknięcia rozprawy bezpośrednio poprzedzające wydanie orzeczenia przez sąd (art. 109 § 1 k.p.c.).

Kto ponosi koszty adwokata po wygranej sprawie?

Osoba, która wygrała sprawę w postępowaniu procesowym może żądać od drugiej strony zwrotu kosztów procesu. Co istotne, jeśli jest ona reprezentowana przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, koszty te zostaną zwrócone wyłącznie, gdy złoży taki wniosek. Wniosek ten można złożyć do zamknięcia rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia, a także w piśmie procesowym. Opłaty za korzystanie z pomocy Adwokat Wrocław może zostać zatem zasądzone na koszt strony przeciwnej. Pomagamy każdorazowo Klientowi sporządzić taki wniosek. Jeśli osoba nie jest natomiast reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika, to nie musi składać takiego wniosku – wówczas bowiem sąd z urzędu zasądzi te koszty.